Το δημογραφικό αποτελεί ένα κρίσιμο ζήτημα για το παρόν και το μέλλον της χώρας μας, καθώς η αρνητική φθίνουσα δημογραφική πορεία που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες εγείρει εύλογη ανησυχία επηρεάζοντας την προοπτική της πατρίδας μας και τη θέση της στις μελλοντικές εξελίξεις.

Το αρνητικό δημογραφικό ισοζύγιο είναι πρόβλημα πολυπαραγοντικό στην Ελλάδα αλλά μπορούμε να εντοπίσουμε δυο βασικές αιτίες: Τη  μείωση των γεννήσεων με συνακόλουθη αύξηση της γήρανσης του πληθυσμού αλλά και τα μεγάλα ποσοστά μετανάστευσης των νέων για εύρεση εργασίας σε χώρες της Ε.Ε. ή στις ΗΠΑ (φαινόμενο brain drain).

Όσον αφορά τη Θεσσαλία υπάρχει το προνόμιο να λειτουργεί στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων [ΕΔΚΑ] το οποίο έχει διενεργήσει συγκεκριμένες μελέτες επί του θέματος.

Η στόχευση για τη Θεσσαλία θα επικεντρωθεί πρωτίστως στις αγροτικές περιοχές, όπου η παραμονή του πληθυσμού και η οργανωμένη παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς τους κατοίκους των περιοχών αυτών, αποτελεί στοιχειώδη προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη χωριών και κωμοπόλεων, που θα καταστούν ζωντανοί και παραγωγικοί τόποι, συμβάλλοντας στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη και συνοχή.

Προκαταρκτική Πρόταση

Πριν τη διατύπωση προτάσεων, οι οποίες θα αντιστοιχίζονται στους άξονες της εθνικής στρατηγικής, κατατίθεται προκαταρκτική πρόταση δημιουργίας νέας υπηρεσίας, καθώς η αναγκαιότητα αξιοποίησης ενός συνεχούς και αδιάλειπτου διαγνωστικού εργαλείου αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για οποιαδήποτε περαιτέρω ενέργεια. Για το λόγο αυτό, λοιπόν, προτείνεται:

-Η Σύσταση περιφερειακού γραφείου παρακολούθησης δημογραφικών εξελίξεων και σχεδιασμού σχετικών πολιτικών. Η συγκεκριμένη υπηρεσία, προτείνεται να οργανωθεί πιλοτικά σε συνεργασία με το αντίστοιχο Εργαστήριο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και να είναι ενταγμένη στον κορμό του Περιφερειακού Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Ένταξης Θεσσαλίας (ΠεΠΚΕ).

τα υφιστάμενα, οριζόντια μέτρα στήριξης θα πρέπει να προσαρμοστούν περαιτέρω, με την εξειδίκευση μέτρων που δεν έχουν ιδιαίτερο κόστος, όπως το κίνητρο συνυπηρέτησης των συζύγων – κρατικών υπαλλήλων, εκπαιδευτικών κ.λπ. ή το κίνητρο της φοίτησης αδελφιών στην ίδια περιοχή κ.α. Πέραν τούτων, θεωρούμε χρήσιμο να διερευνηθεί η δυνατότητα στήριξης των οικογενειών με τη θέσπιση επιπλέον πολιτικών, μέσω ενός σχεδίου εξασφάλισης φθηνής στέγασης. Εν προκειμένω, προτείνουμε τη θέσπιση επιδόματος ενοικίου για ζευγάρια που κάνουν πάνω από ένα παιδί. (ανάλογα με την περιοχή και το οικογενειακό εισόδημα μπορεί να κλιμακώνεται και να καλύπτει ακόμα και το 100 % του ενοικίου σε ορισμένες περιπτώσεις (μονογενεικές οικογένειες, αναπηρίες, κλπ). Συνάμα, κρίνουμε αναγκαίο να θεσπιστεί εφάπαξ επίδομα τοκετού σε κάθε μητέρα με άμεση καταβολή, για τις πρώτες, βασικές ανάγκες μετά τη γέννα (ανεξάρτητα από τις αντίστοιχες παροχές του ασφαλιστικού φορέα – ΕΟΠΥΥ). Το ποσό οφείλει να δίνει ισχυρό κίνητρο και να αισθάνονται οι γονείς ότι πραγματικά τους προσφέρει ένα οικονομικό «μαξιλάρι». Στην ίδια φιλοσοφία εντάσσεται και η πρότασή μας για τη δημιουργία αποταμιευτικού λογαριασμού για κάθε παιδί με τη συμμετοχή και του κράτους, όπου οι γονείς καταθέτουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα όσα χρήματα μπορούν να αποταμιεύσουν και το κράτος εισφέρει αντίστοιχο ποσό (έως κάποιο πλαφόν φυσικά). Αυτός ο «κουμπαράς» θα χρησιμεύει και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνον για τα έξοδα των παιδιών στα πρώτα, απαιτητικά χρόνια της ενηλικίωσής τους, τον σπουδών τους κ.λπ.  Προτείνουμε, ακόμη, την ενσωμάτωση δημοτικών φορολογικών ατελειών στις οικοδομικές άδειες, στη συντήρηση-αποκατάσταση υφιστάμενων, παλαιών κατοικιών με ταυτόχρονη ενεργειακή αναβάθμιση, ως ολιστική απάντηση στο πρόβλημα στέγασης των νέων ζευγαριών αλλά και στις προκλήσεις της εξελισσόμενης κλιματικής κρίσης.

Στο πλαίσιο της στήριξης της οικογένειας προτείνουμε και τη σύσταση και λειτουργία Κινητών Μονάδων Υποστήριξης Οικογένειας σε κάθε Περιφέρεια, υπό την αιγίδα των κοινωνικών υπηρεσιών, στα πρότυπα των Κινητών Μονάδων Υγείας (νέο μοντέλο ΠΦΥ).

Για την υλοποίηση της πρότασης θα απαιτηθεί η πρόσληψη ξεχωριστού προσωπικού για την κάλυψη των αναγκών τους (πτυχιούχοι ψυχολόγοι, παιδοψυχολόγοι, πτυχιούχοι κοινωνικών επιστημών αλλά και διοικητικό – υποστηρικτικό προσωπικό).

Ο ρόλος τους θα είναι η παροχή δωρεάν υπηρεσιών ψυχολογικής υποστήριξης και συμβουλευτικής σε ζητήματα ανατροφής των παιδιών, ενδοοικογενειακών σχέσεων αλλά και για όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα σε κοινωνικό, οικονομικό, επαγγελματικό επίπεδο οι ελληνίδες μητέρες και οι οικογένειες που ζούνε σε αγροτικές περιοχές, ορεινά, ακριτικά χωριά κλπ. Η χρηματοδότησή τους μπορεί ναι γίνει από εθνικούς αλλά και Κοινοτικούς Πόρους.

Προτείνουμε, τέλος, την ελεύθερη πρόσβαση σε μαζικές συγκοινωνίες κάθε παιδιού που διαβιεί στην ύπαιθρο, ώστε να μετακινείται χωρίς κόστος προς τα αστικά κέντρα και να έχει πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες από τις οποίες επωφελούνται τα παιδιά της πόλης.

Προτείνουμε, ακόμη, να οργανωθούν στοχευμένες καταρτίσεις και στη συνέχεια επιδότηση (με τη μορφή κάλυψης ασφαλιστικών εισφορών ή φοροελαφρύνσεων) μισθωτών ή ελεύθερων επαγγελματιών- επιχειρηματιών, που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά σε αγροτικές και ορεινές ή νησιωτικές περιοχές.

οφείλουμε να αναλάβουμε δράσεις για τους ηλικιωμένος, αλλά και από τους ηλικιωμένους. ( συνέργειες ΚΑΠΗ, ΚΗΦΗ, πρόγραμμα Βοήθεια στο σπίτι κ.λπ).

Το σημαντικότερο ζήτημα όσον αφορά τους υπερήλικες, είναι κατά γενική ομολογία τα μεγάλα ποσοστά άνοιας που παρατηρούνται και αυτό αναδείχθηκε και στη σχετική διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε από το Περιφερειακό Παρατηρητήριο Κοινωνική Ένταξης Θεσσαλίας. Προτείνουμε τη συγκρότηση ενός δικτύου για την αντιμετώπισή του προβλήματος των ανοιακών υπερηλίκων και επεξεργαζόμαστε την πρόταση προκειμένου να συγκεκριμενοποιηθεί και να εξειδικευτεί σύμφωνα με τις υφιστάμενες κοινωνικές ανάγκες.

Προτείνουμε, να διερευνηθεί η δυνατότητα ειδικής μοριοδότησης για τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών, κυρίως για τα κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών (ΚΔΑΠ), ώστε να λειτουργήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα σε τέτοιες περιοχές.

Στους στόχους του προγράμματος Leader εντάσσεται η βελτίωση της ποιότητας ζωής σε αγροτικές περιοχές. Προτείνουμε κατεύθυνση χρηματοδοτήσεων του LEADER σε δράσεις- έργα που συμβάλλουν στο θετικό δημογραφικό ισοζύγιο. Πρόκειται για σημείο αναφοράς σχετικά με τις δράσεις που μπορούν να υλοποιηθούν στην ύπαιθρο με τις σχετικές χρηματοδοτήσεις αλλά και με την προσθήκη και άλλων πόρων, χρηματικών και άυλων από κάθε δυνητική πηγή (ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης, ΠΠΑ, πρόγραμμα Τρίτσης, εταιρική κοινωνική ευθύνη, εθελοντισμός κλπ), αλλά και τις σχετικές δράσεις του ΕΚΤ για τις αστικές περιοχές.

Επειδή τα τροχαία δυστυχήματα συνιστούν μάστιγα για τη χώρα μας, όπου χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο πολλοί νέοι άνθρωποι, προτείνουμε την πραγματοποίηση εκστρατείας καταπολέμησης τροχαίων ατυχημάτων και διασύνδεσή της με τα πάρκα κυκλοφοριακής αγωγής των Δήμων και με τακτικές ενημερώσεις στα σχολεία.

Από τη σχετική διαβούλευση έχει προταθεί να δημιουργηθεί μια υποδειγματικά προσβάσιμη κατοικία στην περιφέρεια Θεσσαλίας για νέα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν κάποια αναπηρία κ.λπ.. Στην ίδια κατεύθυνση οφείλουμε να σχεδιάσουμε δράσεις για την ενίσχυση του προσβάσιμου τουρισμού, αντικείμενο για το οποίο το Περιφερειακό Παρατηρητήριο Κοινωνικής Ένταξης Θεσσαλίας έχει εκπονήσει και σχετική μελέτη. Καινοτομικές πρακτικές μπορούν να αναπτυχθούν και σε άλλους τομείς εξέχουσας σημασίας όπως η πράσινη μετάβαση και η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Επίσης, μπορούμε να  εστιάσουμε σε ένα προνομιακό για τη Θεσσαλία αντικείμενο, που αφορά τη συστηματική ανάπτυξη του ιατρικού (προσβάσιμου) τουρισμού, ιδιαίτερα για ηλικιωμένους, και τη διασύνδεση των σχετικών δράσεων με δημογραφικά “κόκκινες” περιοχές.

Τέλος, προτείνουμε την επεξεργασία κινήτρων από την πολιτεία και την εξατομίκευσή τους ανά Περιφέρεια για την προώθηση των πολιτικών κοινωνικής εταιρικής ευθύνης σε δράσεις ενίσχυσης των παιδιών και των νέων γεννήσεων.